یکی از پیچیده ترین کارکردهای انسان، تداخل و مشارکت اجتماعی او با سایر انسان هاست. همکاری و همراهی در کارهای اداری و برنامه های رسمی پیچیده است و پویایئ بالائی طلب می کند اما دوست یابی و نگه داشتن دوستان، به مراتب مشکل تر می باشد. روانشناسان ور فتارپژوهان کاربردی، سال های متمادی در پی کشف ابزارهای لازم برای توضیح مکانیزم های حاکم بر روابط انسان ها و از همه مهمتر، آن دسته از ارتباطات انسان ها بوده اند که در آن مهر و محبت وعشق و عاطفه و احساس دخالت دارد.
یک رابطه دوستانه می تواند با انگیزه های گوناگون و با اهداف متفاوت آغاز شود. ادامه آن اما ممکن است سمت و سوی متفاوتیدر قیاس با نقطه آغازین رابطه پیدا کند. یک رابطه دوستانه از فصل ها و فازهای مختلفی عبور می کند و هرگاه بتواند فراز و نشیبهای طبیعی مسیر خود را به خوبی پشت سر بگذارد مستحکم و با دوام خواهد شد.
از این رو می توان یک رابطه دوستانه را با یک باغچه مقایسه نمود. گل های مختلف باغچه هم رنگ و بوی متفاوت و هم شتاب رشد گوناگون دارند. گلهای یک باغچه هر کدام زیبائی ها و جاذبه های خاص خود را دارند. برای اینکه یک باغچه و گل های درون آن از شادابی و سلامت کافی برخودار باشند نیازمند توجه و مراقبت کافی هستند. باید علف های هرزو حشرات مضر را از میان برداشت و آب و نور کافی هم به گل ها و گیاهان باغچه رساند تا آنگاه بتواند پر طراوت باقی بماند.
دوستی ها مستلزم مایه گذاری، فداکاری، گذشت و شکیبائی هستند. در غیر این صورت دیری نپیائیده به زردی و پژمردگی دچار شده و بی فرجام خواهند ماند.
پرسش اساسی در این رابطه این است که در روابط پیچیده دوستانه کدام قواعد باید رعایت شود و کدام جوانب موضوع حائز اهمیت می باشد. توجه به موارد زیر و رعایت آنها می تواند گامی مهم به سمت یافتن پاسخی برای پرسش فوق باشد.
یک - یک دوستی صمیمانه نیازمند سرمایه گذاری عملی و عاطفی است.
برای دوستان تان مایه بگذارید. دوستی ها نیازمند اختصاص وقت هستند. ارتباط با دوستان از طریق ای میل، شبکه های اجتماعی، تلفن و نامه وقت گیر است و باید بهای قضیه را پرداخت نمود. دوستان ما، هم در شادی ها و هم در لحظات سخت زندگی به حضور ما نیاز دارند و این نیاز متقابل است.
دو- به دیدار دوستان تان بروید و نگذارید فاصله دیدارها زیاد طولانی شود.
هیچ شکلی از ارتباط، مفیدتر و اثرگذارتر از از ملاقات حضوری دوستان نیست. واژه های مکتوب نمی توانند جای نگاه های پر از مهر، لبخند های محبت آمیز، دست دادن و در آغوش کشیدن را بگیرند . سه - در گزینش دوستان تان بسیار دقیق باشید تفاوت شغلی، تحصیلی، فکری واجتماعی شما با دوستان تان نباید خیلی زیاد باشد. تحصیل، تربیت خانوادگی و موقعیت اجتماعی در تکوین رفتار و شخصیت انسان ها تأثیر بسیار دارند. اگر فردی روشنفکر و اهل اندیشه و مطالعه باشد نمی تواند یک رباطه دوستانه هدف دار و با دوام با یک فردی که هیچ علاقه ای به کار فکری ندارد داشته باشد. به عبارت روشن تر می بایست مرزها و علاقه های مشترک برای آغاز یک رابطه دوستانه وجود داشته باشد.
چهار - با دوستان تان رو راست و صادقانه رفتار کنید. اعتماد پایه اصلی رابطه های دوستانه است. اعتماد به نوبه خود بر پاشنه راستی و صداقت و یکرنگی می چرخد. برای اینکه با دوستان تان صادق باشید باید به آنها اعتماد کنید و از طرح حقیقت با آنها تردید به خود راه ندهید.
پنج - از اعتبار خود نزد دوستان به اندازه کافی استفاده کنید شاید بشود چند بار از یک دوست برای کارهای مان کمک بگیریم اما هرگاه این روند بیش از حد ادامه پیدا کند می تواند به تخریب رابطه دوستانه منجر شود. شش - دوستان ما سرمایه اجتماعی ما هستند در حفظ آنها کوشا باشیم در روابط دوستانه، دست انداز ها و مشکلات به طور طبیعی بروز خواهند کرد. باید با شیبکایئ به مدیریت اختلافات پرداخت و به جای دادن حق به خود، یه خود انتقاد کنیم و سهم خود در ایجاد اختلاف را نادیده نگیریم.
هفت - در رابطه با دوستان تان سخاوتمند باشید سخاوتمندی نشانه وسعت نظر انسان است. سخاوتمندی نه تنها در امور اقتصادی و منافع مادی بلکه در بخشیدن اشتباهات ناخواسته دوستان تان، یک سرمایه گذاری در جهت حفظ و تداوم رابطه های دوستانه و صمیمانه است.
هشت - به دوستان تان بی قید و شرط کمک کنید مهرورزیدن با رابطه تجاری و داد و ستد تفاوت دارد. محبت واقعی باید بدون انتظار پاسخ گرفتن و بی قید و شرط باشد. شما به دوستان تان کمک می کنید و به آنها مهر می ورزید چون توان عاطفی آن را دارید. کمک شما نباید به شکل بده و بستان باشد. همین انتظار را خود شما از دوستان تان دارید.
نه - رابطه شما با دوستان تان باید در همه زمینه ها و به ویژه در میدان مهرورزیدن و محبت کردن، دو طرفه باشد. رالف والدو امرسون می گیود:" بهترین راه یافتن یک دوست این است که خود ما برای دیگران یک دوست باشیم" یعنی زمانی می شود یک دوست پیدا کرد که قابلیت دوست بودن در خود ما وجود داشته باشد.
ده - به محدویت های دوستان تان توجه کنید و به آنها احترام بگذارید اگر دوستی نمی تواند هر هفته شما را ببینید و یا درخواست شما برای انجام کاری و دعوت تان را برای یک گردهم آئی بپذیرد حتما به محدودیت های خاص او مربوط می شود. در اینگونه موارد اصرار و پافشاری بیش از حد ولو با نیت درست به معنای نادیده گرفتن محدودیت های دوستان ماست.
یازده - به قول ها و میثاق های خود با دوستان تان وفادار بمانید همه قراردادهای اجتماعی بر مبنای اعتماد متقابل تدوین شده اند. زمانی که نه قانونی بود و نه پلیس و نه دادگاهی برای داوری، مردم ارتباطات اجتماعی خود را بر مبنای قول و قرارهای فی مابین تنظیم می کردند. در روابط دوستانه، همه قول ها و قرارها می بایست رعایت شوند. دوستان ما روی قول و وفاداری ما حساب می کنند و انتظار ندارند که ما عهدو پیمان هائی را که بر مبنای دوستی و اعتماد بسته شده است زیر پا بگذاریم.
دوازده - مرزها و موانع طبیعی در روابط دوستانه را به رسمیت بشناسید بعضی از دوستان ما به هر دلیلی ( و عموما به دلیل شناخت کم از ما) دوست دارند مرزهایشان را با ما نگه دارند و به اصطلاح یک شبه راه صد ساله طی نکنند. بگذارید یک رابطه دوستانه به ویژه در آغاز، سیر طبیعی خود را حفظ کند و از شتاب زدگی بی مورد برای نزدیک شدن به دوستان جدید عمیقا پرهیز کنید. حفظ مرزها و دادن وقت کافی برای باور شدن و تعمیق یک رابطه این پیام را به دوستان جدید ما می دهد که ما به گزینش آنها در تعیین سطح رابطه احترام می گذاریم و در صدد تحمیل خواست خود به آنها نیستیم.
سیزده - راز داری نشانه بارز وفاداری و پای بندی به دوستی هاست در یک رابطه دوستانه ی نزدیک و صمیمانه، رازها و ماجراهای خصوصی و خانوادگی و شخصی بسیاری رد و بد می شوند. تصوردوستان ما این است که این رازها ی خصوصی تنها در دایره ما و آنها باقی می ماند و به هیچ جای دیگری درز نمی کند. باید قدر اعتماد دوستان مان نسبت به خود را بدانیم و در حفظ رازها کوشا باشیم. بدترین آسیب به اعتماد دوستان ما این است که رازهای آنها را نزد دیگران فاش نمائیم. افشای رازهای دوستانی که از سر اعتماد به ما گفته شده است بدترین و ویران سازترین برخورد در روابط ما با دوستان مان می باشد.
چهارده - مواظب بدبینی هایتان باشید انسان در جوهر طبیعی خود بدبین و در موضع دفاعی است. شکاکیت و مراقب بودن انسان یکی از راز و رمزهای بقای اوست. در دوردست های تاریخ تکامل انسان به جائی می رسیم که انسان نه پوششی بر بدن داشت و نه پناهگاهی برای حفظ خود داشت و در اوج عریانی و آسیب پذیری، ناگذیر بود از خود و فرزندانش دفاع کند تا بقایش تضمین شود. این موضوع خود را در ضمیر ناخودآگاه انسان باقی مانده و بر رفتاراو در ارتباط با محیطش تأثیری ماندگار گذاشته است. از این رو باید به وجود بدبینی در ارتباط با دیگران واقف باشیم و از بروز آن جلوگیری کنیم. وقتی که یک درگیری با دوستان ما پیش می آید بنا را بر نیت بد آنها و یا خطای عمد نگذاریم و هرگاه توضیح آن ها در مورد موضوع مورد مناقشه را شنیدیم آن را بپذیریم.
پانزده - از غیبت خود داری کنید اگر انتقادی به رفتار و عمل دوستان تان دارید آن را شفاف و بی پرده با آنها در میان بگذارید. بازگوئی یک برخورد نادرست از سوی دوستان شما و یا طرح انتقادات ولو اینکه انتقاد شما وارد باشد دو زیان مشخص در پی دارد. نخست اینکه با بد گوئی در غیاب یک دوست ، از نظر اصولی کاری نادرست انجام داده اید و دوم اینکه به مخاطب خود این سیگنال را فرستاده اید که در صورت نیاز پشت سر او هم حرف می زنید. در نتیجه این تهدید وجود دارد که با یک حرکت نادرست دو دوست را از دست بدهید. غیبت یکی از مخرب ترین رفتارها در روابط دوستانه است. غیبت نشان می دهد که ما توان رویاروئی و طرح عادلانه مشکلات مان با یک دوست را نداریم و از نبودن او برا ی کوبیدنش استفاده می کنیم
شانزده - دوستان شما حق دارند شما را ترک کنند دوتسی بین دو یا چند اسنان محصول یک شرایط معیین است و با گذشت زمان می تواند چهره عوض کند، سمت و سوی دیگر باز یابد و به تدریج موضوعیت و یا کارکرد خود را از دست بدهد. ما نمی توانیم دوستی را ازلی و ابدی بدانیم. علاقه انسان ها و مختصات زندگیشان با گذر زمان تغییر می کند. از این رو باید به گزینش دوستان مان در قطع و یا محدود کردن یک رابطه دوستان احترام بگذاریم. گاه قطع روابط دوستانه ناشی از اختلافات و یا موضوعاتی است که موجب کدور ت و رنجش یکی و یا هردوطرفه رابطه می شود. در آن صورت هم باید به قطع موقتی و موضعی رابطه احترام گذاشت و با شکیبائی منتظر ماند و دید که آیا گذر زمان می تواند به التیام زخم ایجاد شده کمک کند و یا رابطه برای همیشه آسیب دیده است. آنچه که در یک رابطه دوستانه اهمیت دارد این است که تمایل به ادامه رابطه می باید دوطرفه و از روی میل و اشتیاق و اختیار باشد و هیچ قید و شرط اخلاقی و یا سنت فرهنگی به ادامه رابطه بر خلاف میل باطنی طرفین منجر نشود .
